Jeżeli u Twojego dziecka stwierdzono spektrum autyzmu, to pewnie zastanawiasz się co dalej – jakie terapie wybrać? Dzisiejszy rynek oferuje sporo możliwości, a w Internecie aż kipi od różnych wskazówek: wyeliminuj gluten, idź na zajęcia z innymi dziećmi, zapisz do przedszkola, nie zapisuj do przedszkola…. Rodzic ma prawo czuć się zagubiony i nie wiedzieć co dalej.
Z pomocą przychodzi nam nauka. Otóż, NAC (National Autism Center) prowadzi od lat badania nad skutecznymi terapiami osób ze spektrum autyzmu. Mowa tu o osobach, gdyż NAC bada zarówno skuteczność terapii wśród dzieci, jak i osób dorosłych. Na podstawie swoich wieloletnich badań na dużej grupie badanych, przedstawione zostały 3 rodzaje terapii osób z autyzmem.
1. Pierwsza grupa to terapie USTANOWIONE – czyli takie, których efektywność i skuteczność jest potwierdzona naukowo.
2. Druga grupa to terapie OBIECUJĄCE – czyli takie, których efektywność ciężko potwierdzić ponieważ jest zbyt mała ilość badań potwierdzających ich skuteczność.
3. Trzecia grupa to terapie NIEUSTANOWIONE – czyli takie, w których są nieliczne lub nawet brak jest dowodów na ich efektywność lub wyniki badań są niejednoznaczne.
Kierując się zatem jak największą efektywnością, w procesie terapeutycznym powinno się uwzględnić przede wszystkim terapie ustanowione. Terapie ustanowione to w większości Stosowana Analiza Zachowania (terapia behawioralna). W naszym przedszkolu korzystamy z metod SAZ, ponieważ przynoszą one pozytywne oraz trwałe efekty i co najważniejsze, opierają się o motywację dziecka. Co więcej, metody SAZ można wykorzystywać także w wychowywaniu dziecka neurotypowego – o czym również świadczą stosowne badania. O samej specyfice metodyki SAZ piszemy w osobnym artykule.
Kolejną metodą ustanowioną jest modelowanie, które również bardzo często wykorzystujemy w naszym przedszkolu, a sporo rodziców nawet nieświadomie w życiu codziennym. Modelowanie to nic innego jak pokazywanie dziecku jak prawidłowo wykonać daną rzecz (np. dziecko chce wkładać sztućce do zmywarki, ponieważ obserwowało wcześniej jak wykonujemy daną czynność). Jeżeli tylko dziecko ma zgeneralizowaną umiejętność naśladowania i uważnie obserwuje swoje otoczenie, za pomocą modelowania jest w stanie bardzo dużo się nauczyć.
Co więcej, modelowanie świetnie idzie w parze z zasadami SAZ – dziecko widzi jak smarujemy kanapkę dżemem, następnie samo smaruje kanapkę dżemem, w efekcie czego zjada pyszną, przygotowaną przez siebie kanapkę, a więc nowo nauczona umiejętność została bezpośrednio wzmocniona 🙂
W naszym przedszkolu opieramy się również na kolejnej ustanowionej metodzie, jakim jest Trening Umiejętności Społecznych. Więcej o TUS można przeczytać tutaj.
Kolejną ustanowioną metodą pracy są interwencje poznawczo – behawioralne, które z kolei są przeznaczone do pracy z dziećmi starszymi i nastolatkami oraz osobami dorosłymi, gdyż zakładają już pewien stopień rozwoju poznawczego, które dziecko lub nastolatek powinien osiągnąć aby taka terapia była możliwa.
Terapią obiecującą, którą wykorzystujemy w naszym przedszkolu jest wprowadzanie wspomagających i alternatywnych metod komunikacji (np. PCS, gesty, makaton). Ta metoda jest szczególnie przydatna wśród dzieci, które nie mają rozwiniętej mowy werbalnej lub obecny poziom mowy werbalnej nie jest wystarczający do przekazania innym swoich potrzeb. Brak umiejętności komunikowania swoich potrzeb jest często źródłem frustracji i wynikających z niej tzw. zachowań trudnych (np. płacz, krzyk, agresja) – wprowadzenie alternatywnej formy komunikacji w dużej mierze eliminuje zachowania niepożądane. Nauka komunikacji, werbalnej czy niewerbalnej, w oparciu o zasady SAZ przynosi bardzo dobre efekty.
Również terapie odwrażliwiania są uznane za obiecujące – osoby z ASD są często nadwrażliwe na różnego rodzaju bodźce sensoryczne.
Wśród metod obiecujących stosowanych w naszym przedszkolu jest również muzykoterapia, zajęcia stymulujące ruch fizyczny u dziecka oraz treningi teorii umysłu.
W naszym przedszkolu korzystamy również z kilku metod nieustanowionych, gdyż jeżeli dostosowane są one do potrzeb dziecka, mogą również przynieść wiele korzyści. Są to między innymi treningi słuchowe, treningi z udziałem zwierząt (dogoterapia, hipoterapia) oraz terapia integracji sensorycznej.
Co ciekawe, do terapii nieustanowionych należą również diety eliminacyjne np. bezglutenowa, bezmleczna. W naszym przedszkolu zwracamy przede wszystkim uwagę na zmniejszenie ilości spożywanego cukru przez dzieci. Natomiast jeżeli dziecko ma wskazania medyczne do zastosowania konkretnej diety, to również jest ona uwzględniona.
Podsumowując, to nie jest tak, że terapie nieustanowione nie działają, po prostu nie ma wystarczającej ilości badań potwierdzających ich skuteczność. Dlatego nie powinny być one wiodącym lub jedynym sposobem pracy z dzieckiem a ASD. Badania donoszą, że wykorzystanie metod ustanowionych z największą pewnością przyniesie największą efektywność terapeutyczną. Nie wyklucza to jednak stosowania niektórych metod obiecujących czy nieustanowionych jako terapie uzupełniające. Należy pamiętać, że wszystkie metody pracy z dzieckiem powinny być dobierane indywidualnie do dziecka, a nie na odwrót: dziecko dobierane do metody.
Taką zasadą kierujemy się w naszym przedszkolu – stąd jako wiodącą i wspierającą metodą nasze oddziaływania jest Stosowana Analiza Zachowania, natomiast z uwzględnieniem korzyści dziecka sięgamy również po inne metody.
Dlatego Rodzicu – zawsze pierwszym wyborem powinny być metody ustanowione – i to najlepiej do specjalistów w tym zakresie warto kierować się w pierwszej kolejności. W naszym Centrum Terapii pracują psychologowie, którzy doradzą jaką formę i zakres terapii wybrać. W większości przypadków ilość nie jest równa jakości, a liczy się skuteczność i odpowiednie dopasowanie do indywidualnych potrzeb dziecka.